Dossier: Klimaat & omgeving

Biobased en natuurinclusief bouwen worden vaak in één adem genoemd met meer milieuvriendelijke manieren van bouwen. Maar waar de focus van ‘biobased’ ligt op het materiaalgebruik van het gebouw, ligt de focus van ‘natuurinclusief’ op de relatie van het gebouw tot zijn directe en indirecte natuurlijke omgeving, en hoe die versterkt kan worden. Inmiddels wordt er gewerkt aan nieuwe regels in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) die natuurinclusief bouwen moeten bevorderen.

In september oogstte BouwBoeren voor de eerste keer de bouwmaterialen van de toekomst. Op 23 hectare grond werd vezelhennep, sorghum en zonnekroon bij enkele boeren in Utrecht en Gelderland van het land gehaald. Deze snelgroeiende natuurlijke grondstoffen herstellen de bodem, zijn klimaatneutraal en je bouwt er gezonde en comfortabele woningen mee die zeer energiezuinig zijn: 75% zuiniger dan de huidige nieuwbouw. Op 28 september liet koning Willem-Alexander zich in het voedselbos van Betuwewind in Geldermalsen het proces uitleggen.

Een verrassende uitspraak van Raad van State in de ochtend van 5 april 2023: de zogenoemde rekenafstand van 25 kilometer bij individuele projecten is aanvaardbaar. Milieuorganisaties zijn teleurgesteld: die vinden dat stikstofneerslag die verder dan 25 kilometer van de bron neerslaat ook mee moet tellen.

De Eerste Kamer stemde dinsdag 14 maart in met de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024. De Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra (AFNL) is blij dat de Eerste Kamer duidelijkheid heeft verschaft. “Hierdoor weten de verschillende bouwpartijen in de keten nu eindelijk waar ze aan toe zijn en kunnen zij volgens de twee ‘nieuwe’ wetten daadwerkelijk bouwen”, aldus voorzitter Riek Siertsema.

Natuur & Milieu heeft 13 december 2022 in de Woningmonitor als eerste inzichtelijk gemaakt in welke gemeenten en wijken de woningen staan met de slechte energielabels E, F of G. “Het kabinet wil dat in 2030 alle woningen met deze energielabels verdwenen zijn. Dat zijn in totaal zo’n 1,5 miljoen woningen. Om dat waar te maken moet er in de komende zeven jaar haast gemaakt worden met bijvoorbeeld het isoleren van woningen”, aldus Rob van Tilburg, directeur programma’s van Natuur & Milieu.

Het kabinet moet nu écht snel acteren nadat de Raad van State begin november heeft geoordeeld dat de bouwvrijstelling geen stand houdt. Deze uitspraak betekent dat elk bouwproject weer apart beoordeeld moet worden op stikstofuitstoot. Hierdoor zullen bouwprojecten opnieuw drastisch worden vertraagd en de kosten van die projecten weer toenemen, zo vrezen Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra (AFNL) en de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven (NOA) in een reactie.

De bouwvrijstelling stikstof voldoet niet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. Raad van State kwam daardoor op 2 november 2022 tot de conclusie dat de bouwvrijstelling niet gebruikt mag worden bij bouwprojecten. Hoewel de bouwvrijstelling daarmee van tafel is, betekent dat volgens Raad van State niet dat er nu een algehele bouwstop geldt. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, blijft het mogelijk om per project onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof. De bouwsector reageert geschokt.

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is uitgesteld naar 1 juli 2023. Dat staat in de brief die Hugo de Jonge, minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op 14 oktober 2022 naar de Eerste Kamer heeft gestuurd. Belangrijkste reden voor uitstel is dat niet alle bevoegde gezagen de noodzakelijke handelingen geheel hebben getest.

Er komt veel meer geld vrij voor het aanvragen van subsidie voor schone vrachtwagens en schone machines op de bouwplaats. Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat trekt daar bijna € 34 miljoen extra voor uit. Dat geld komt namelijk bij de subsidiebudgetten van dit jaar, die op de eerste dag direct op waren omdat ondernemers zoveel goede aanvragen deden.

Het kabinet trekt tussen volgend jaar en 2030 een miljard euro extra uit om de bouw uit het slop te trekken. De helft van dat bedrag gaat naar schonere vrachtwagens en machines, zodat de bouw en sloop minder stikstof uitstoten, zo verklaarde landbouwminister Carola Schouten vorige maand aan de Tweede Kamer. De andere half miljard euro blijft nog even op de plank liggen. Dit kan later voor de bouw of andere stikstofmaatregelen worden ingezet.

Het begin juni gepresenteerde rapport ‘Niet alles kan overal’ van de commissie Remkes, biedt volgens AFNL en NOA licht aan de stikstofhorizon voor de bouw. De commissie stelt dat het kabinet snel moet komen met een goed onderbouwde drempelwaarde voor stikstof emissie tijdens bouwwerkzaamheden. Met die drempelwaarde en andere aanbevelingen van de commissie Remkes wordt nieuwe ruimte gecreëerd voor activiteiten in bouw, afbouw en infra.