Tijdloos op de juiste ‘historische’ manier

Tekst: Hans Fuch – Foto’s: Kees Stuip

Het nieuwe woonhuis in Dalfsen: een historische kapvorm, deels rietgedekt, deels met Oude Holle-pannen, kleine boerderijramen en boerenvlechtwerk.

Een historische kapvorm, deels rietgedekt, deels met Oude Holle-pannen, kleine boerderijramen met roeden afgewisseld door metalen stalraampjes, boerenvlechtwerk. Aan de rand van Dalfsen legt Authentiek Bouw de laatste hand aan een woonhuis met twee bijgebouwen die vol overtuiging uitstralen dat het oude panden zijn, lang geleden ambachtelijk gebouwd. En niet alleen buiten, maar ook in het interieur. Daar draagt een eiken gebintenconstructie het houten dak. De gebintenconstructie draagt sporen van veroudering en ambachtelijk handwerk: karakteristieke afgeronde hoeken, krimpscheuren, lichtgekromde schoren tussen kolommen en liggers. In dit eiken is geen rechte zaaglijn te bekennen.

Geen lijm, geen kit, geen schroeven

Arnald van der Kolk bij de historisch ogende nieuwbouw.

Toch is dit eiken hagelnieuw. Het werd niet lang geleden geoogst in een Frans productiebos, vertelt Arnald van der Kolk: “Om de constructie een authentiek aanzicht te geven zijn de balken behandeld met ammoniakgas. In een proces van 24 uur reageert het looizuur in het hout op het gas, te vergelijken met de langdurige inwerking van de mestlucht van dieren die vroeger in een boerenstal werden gehouden. Het eindresultaat is identiek; het hout verkleurt en veroudert.”

De houtconstructie wordt bij elkaar gehouden met pen- en gatverbindingen en toognagels. Van der Kolk: “Hier geen lijm, geen kit en geen schroeven.” Voor het dak – ook uit eiken – geldt hetzelfde. De sporen en hanebalken van de kapconstructie zijn verbonden met zwaluwstaartverbindingen: “Oersterk.”

Bouwjaar: 2025

Alle details in dit bouwproject communiceren: hier staat een historisch ensemble van boerderij, stal en houten schuur. Alleen de plaquette van de eerstesteenlegging draait er niet omheen. Daarop staat het bouwjaar: 2025. Arnald van der Kolk: “Wij bouwden hier een vrijstaand woonhuis, met achter op het terrein een bed & breakfast en een garage. Wie over tien jaar langs deze gebouwen rijdt, zal niet denken dat wij ze dit jaar hebben opgeleverd. De gebouwen zijn tijdloos-op-de-juiste-manier; alle historische materialen, vormen en technieken zijn correct toegepast. Dat zorgt voor een vanzelfsprekende en overtuigende verschijning in dit landschap.”

Authentiek Bouw voert momenteel de laatste werkzaamheden aan de panden uit. In deze bouwfase zijn er nog volop aanwijzingen die de illusie doorprikken dat hier een aannemer bezig is met een restauratie of een verduurzaming van historisch erfgoed. Het binnenspouwblad van het woonhuis bestaat uit moderne keramische steen, nog niet afgestuct. In het woonhuis ligt een betonnen vloer – een wens van de opdrachtgever. Van der Kolk nam die wens over, al gaat zijn eigen voorkeur uit naar hout.

Het woonhuis kreeg Vechtstenen, vermetseld in kruisverband en met snijvoeg.

Hallehuis

De woning in Dalfsen is feitelijk een hallehuisboerderij met een ankerbalk gebintenconstructie, vertelt Van der Kolk: “Daardoor ontstaan binnen drie beuken die vrij indeelbaar zijn.” Helemaal uniek is de woning in Dalfsen niet. Authentiek Bouw bouwde dit woonhuis al eens eerder, in Zwolle. Met aan de gevel een originele gele IJsselsteen – historisch passend voor die locatie. Van der Kolk: “Die woning hebben we onze opdrachtgever in Dalfsen laten zien. Hij was meteen enthousiast. We bouwden die Zwolse woning met kleine aanpassingen in Dalfsen opnieuw.”

Het huis in Dalfsen kreeg aan de gevels geen IJsselsteen, maar oude Vechtstenen. Van der Kolk: “Toevallig werd een historische boerderij met deze Vechtstenen gesloopt in Zwolle. Wij hebben alle stenen opgekocht en laten bikken en hier in Dalfsen hergebruikt.” Op de juiste wijze, onderstreept Van der Kolk: “Dit is de steen die tussen 1700 en 1900 in deze regio alom gebruikt werd. We hebben de stenen vermetseld in kruisverband, historisch gezien correct voor de steensmuren in hallehuizen.”

Als wij een oud gebouw conserveren of verduurzamen, wil ik de authentieke kenmerken behouden en belichten

Doodzonde

De liefde voor het historische detail was voor Van der Kolk aanleiding om in 2007 Authentiek Bouw op te richten, na jaren in de reguliere bouw te hebben gewerkt. Zijn kennis over historische materialen en bouwwijzen bouwde hij over de jaren op: “Ik heb thuis een hele bibliotheek.” Met Authentiek Bouw wil Van der Kolk naar eigen zeggen ‘de oude manier van werken voortzetten, bouwen zoals aannemers het veertig jaar geleden nog deden’: “Nu is veel werk op de bouwplaats prefab, het moet snel, met nieuwe technieken. Ik ben van het vakmanschap. Waar een aannemer vroeger nog de moeite nam om een kozijn uit te stukken om de verrotte delen te vervangen, gaat tegenwoordig gewoon het hele kozijn eruit. Bij monumenten is dat een doodzonde, maar ook bij andere gebouwen is het vaak niet noodzakelijk. Als wij een oud gebouw conserveren of verduurzamen, wil ik de authentieke kenmerken behouden en belichten. Bij nieuwbouw gebruik ik graag historisch correcte materialen en technieken.”

De ‘stal’: een B&B met vier kamers, waarvan twee voor de zorg.

Opdracht vol emoties

Authentiek Bouw is ook actief in de monumentenzorg. De aannemer is SCR-gecertificeerd en opgenomen in het Kennis- en Kunderegister. Van der Kolk: “Dat is een regionaal initiatief dat vanuit Gelderland is overgewaaid naar Overijssel, Drenthe, Friesland. Als je als monumenteneigenaar in aanmerking wilt komen voor subsidie kun je het Kennis- en Kunderegister raadplegen op internet. Hier staan de gecertificeerde bedrijven aangegeven met hun specialismen. De subsidieverstrekker verplicht vaak om met één van deze bedrijven een overeenkomst tot uitvoering aan te gaan.”

Authentiek Bouw restaureerde de afgelopen jaren onder andere landgoed De Grote Noordijk in Wilp. Van der Kolk: “Daar zijn we in 2020 begonnen met de restauratie van het tuinmanshuis, daarna volgden melkhuis, vijverhuis, koetshuis en hoofdhuis. We bouwden een nieuwe kapschuur en zijn momenteel bezig met de restauratie van de moestuinmuren en de druivenkas. Het is een opdracht vol emoties voor de opdrachtgever; het landgoed is al honderden jaren eigendom van de familie. Bouwen is vertrouwen, zeker in de monumentenwereld.”

Ontwikkelen en verdiepen

Bij Authentiek Bouw werken vijftien mensen in vaste dienst. Daarnaast werkt de aannemer met leerlingen en vaste ketenpartners. Van der Kolk: “Onze mensen hebben een reguliere bouwopleiding en delen de interesse en liefde voor onze manier van bouwen. Het zijn stuk voor stuk mensen die zich willen ontwikkelen en hun vakkennis willen verdiepen, die bij een tekening uit zichzelf de vraag stellen: ‘Waarom is dit detail zo opgelost?’ Bij ons krijg je daar ook de kans voor. Onze mensen werken allround, kennen alle disciplines op de bouwplaats.”

De markt voor woningen in de stijl van Authentiek Bouw is groot, vertelt Van der Kolk: “Nederland is een welvarend land, de agrarische sector vergrijst, er komen boerderijen vrij door agrariërs die stoppen, boeren zoeken nieuwe functies op hun land, verkopen delen van hun grond.”

De opzet en structuur van de handel in gebruikte materialen is de laatste jaren veel beter geworden, vertelt Van der Kolk. Tegelijkertijd maakt hij een kanttekening: “Er worden steeds minder authentieke oude gebouwen gesloopt. Dat is een goede ontwikkeling – maar het zijn ook de panden waaruit onze bouwmaterialen komen. Ik verwacht dat wij daardoor in de toekomst minder makkelijk aan materialen komen. Uiteindelijk zullen wij onze bakstenen waarschijnlijk vaker kopen bij een steenfabrikant die ze nog op authentieke wijze fabriceert. Daar zijn er in Nederland nog een paar van.”

Bouwen is vertrouwen, zeker in de monumentenwereld

Automatisering en communicatie

Arnold van der Kolk typeert Authentiek Bouw als een modern bedrijf: “We zetten in op automatisering en investeren veel in nieuw gereedschap. Kijk maar naar onze bussen. Die puilen uit van het gereedschap. Dat is allemaal ingekocht na feedback vanaf de werkvloer. Onze mensen geven aan wat werkt en wat we goed kunnen gebruiken om netter en efficiënter te werken.”

Communiceren gebeurt binnen het bedrijf met een CRM-systeem. Alle partijen bij een bouwproject staan via een chatgroep met elkaar in verbinding – soms zelfs inclusief een particuliere opdrachtgever. “Dat werkt al vijf jaar als een tierelier. Vanaf kantoor kunnen we precies volgen wat mensen onderling regelen en aan oplossingen aandragen op de bouwplaats. En CRM is een goede manier om miscommunicatie te voorkomen. Communicatie is een van de belangrijkste aspecten van onze manier van bouwen. Ander pluspunt van CRM; ik en mijn collega’s op kantoor worden minder gebeld overdag en kunnen reageren op vraagstukken op het tijdstip dat het uitkomt. Anders regeert de telefoon.”