Meer veiligheidsbewustzijn bij bedrijven

Foto: Shutterstock

Gelukkig blijkt dat bij 84 procent van de bedrijven waar een arbeidsongeval is gebeurd, men tegenwoordig alle maatregelen die in het verbeterplan staan doorvoert. Ook neemt 39 procent van de bedrijven aanvullende veiligheidsmaatregelen die niet in het oorspronkelijke verbeterplan stonden.

Arbeidsongevallen moeten volgens de Arbeidsomstandighedenwet direct door de werkgever aan de Nederlandse Arbeidsinspectie worden gemeld. Maar ja, wat is een arbeidsongeval? Volgens de Arbeidsomstandighedenwet is een arbeidsongeval een gebeurtenis op het werk of in werktijd die (vrijwel) onmiddellijk leidt tot de dood of schade aan de gezondheid en met verzuim tot gevolg.

Het kan gaan om een ongeval in een bedrijf, in een instelling, op een (bouw)locatie of bij het werken aan de weg. Ongevallen die plaatsvinden op de openbare weg kunnen dus ook onder de definitie van arbeidsongeval vallen. In de regel is er echter géén sprake van een arbeidsongeval als het letsel ontstaat tijdens het naar of van het werk rijden (woon-werkverkeer).

Arbeidsongevallen moeten volgens de Arbeidsomstandighedenwet direct worden gemeld als:

• het slachtoffer opgenomen wordt in het ziekenhuis;
• er sprake is van blijvend letsel;
• het slachtoffer overleden is aan de gevolgen van het ongeval.

Ongevallenregistratie

Volgens de Arbeidsomstandighedenwet is de werkgever verplicht om een registratie bij te houden van alle gemelde arbeidsongevallen en ongevallen die hebben gezorgd voor meer dan 3 dagen verzuim. Een ongevalsonderzoek vindt zo snel mogelijk na de melding plaats. Het onderzoek bestaat uit de volgende vier stappen:

1. Informatie verzamelen. Het vastleggen van de situatie op de plaats van het arbeidsongeval. Daartoe moet je deze plek eerst tegen (ongewilde) veranderingen beschermen. Eerst moet je de ‘bewijzen’ verzamelen voordat wijzigingen mogen plaatsvinden. Zoek uit wat er is gebeurd en hoe de omgeving en de genomen acties het ongeval hebben beïnvloed. Leg alle verkregen informatie (feiten en omstandigheden) vast en maak ook foto’s en interview mensen.
2. Informatie analyseren. Uit de verzamelde informatie moet je gaan begrijpen hoe, waardoor en/of waarom het ongeval kon plaatsvinden. Hieruit moet dus blijken wat de directe en basisoorzaken van het ongeval zijn. Uit de analyse moet tevens naar voren komen wat je op elk niveau in de organisatie anders moet regelen om een vergelijkbaar ongeval te voorkomen.
3. Passende maatregelen identificeren. Nadat je de analyse hebt uitgevoerd, zoek je bij elke oorzaak (direct en structureel/achterliggend) passende maatregelen. Beschrijf waarom deze maatregelen passend zijn, bij welke oorzaak ze passen, et cetera. Voer bijvoorbeeld voor alle maatregelen een sterkte-zwakte analyse uit om een beeld te krijgen welke maatregelen het meest succesvol zullen zijn. De maatregelen zijn te verdelen in twee categorieën:
4. Oplossingen voor directe oorzaken. Deze oplossingen volgen de arbeidshygiënische strategie.
5. Oplossingen voor achterliggende oorzaken. Daarbij gaat het om oplossingen op organisatorisch, technisch en menselijk gebied.
6. Verbeterplan opstellen, uitvoeren, evalueren, verbeteren en weer uitvoeren, et cetera.

Verbeterplan opstellen

De maatregelen die je in stap 3 identificeert zet je in een Verbeterplan. Zorg ervoor dat je dit plan concreet formuleert. Dat betekent dat de te nemen acties specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden (SMART) zijn. Kijk ook verder dan alleen naar oplossingen voor het ongeval. Kijk bijvoorbeeld naar uw RI&E. Zijn er meer vergelijkbare situaties en aandachtspunten? Neem deze dan mee. Neem deze acties op in het Verbeterplan van uw organisatie. Zorg ervoor dat de RI&E in geval van aanpassingen – zeker als die wettelijk verplicht zijn – ook wordt getoetst.

Zorg ervoor dat je de veranderingen in de organisatie na het ongeval evalueert. Naar aanleiding van het ongeval heb je aanpassingen gedaan in het arbozorgsysteem. Bekijk geregeld of de maatregelen ook effect hebben: dragen ze bij aan veiliger en gezonder werken in uw bedrijf? Neem de evaluatie ook als één van de maatregelen concreet op in het Plan van Aanpak, voorzien van datum en actienemer. Breng in de bedrijfsprocessen een herhalingssysteem aan van ‘in kaart brengen van huidige processen, verbetermogelijkheden toepassen, verbeteringen evalueren, bijsturen’. Dit wordt in vaktermen ook wel de PDCA-cyclus (Plan-DoCheck-Act) genoemd.

Foto: Unsplash

In de praktijk

Van alle bedrijven die een verbeterplan hebben opgesteld neemt 36 procent extra maatregelen die betrekking hebben op de bredere veiligheid in het bedrijf. Denk aan het aannemen of inhuren van een veiligheidskundige of preventiemedewerker, toetsing en aanpassing van het gehele machinepark of duidelijkere veiligheidsafspraken met onderaannemers en leveranciers. Dat blijkt uit een analyse van 540 vervolginspecties door de Nederlandse Arbeidsinspectie in de periode december 2023 tot juni 2024.

Vervolginspecties

Als de werkgeversrapportage en het verbeterplan akkoord zijn bevonden door de Arbeidsinspectie, volgt er na verloop van tijd een vervolginspectie. Het doel van de vervolginspectie is om te beoordelen of de werkgever de acties en maatregelen uit het verbeterplan heeft uitgevoerd. Als tijdens de vervolginspectie blijkt dat sprake is van overtreding van de wettelijke regels dan handhaaft de Arbeidsinspectie en moet de werkgever maatregelen treffen om een herhaling van het ongeval te voorkomen.

Volgens de inspecteurs zorgen het arbeidsongeval en het maken van de werkgeversrapportage inclusief verbeterplan bij de meeste bedrijven voor zowel een verhoging van het veiligheidsbewustzijn als het reflecterend vermogen. Er is een kleine groep van minder dan vijf procent van de bedrijven waar tijdens een vervolginspectie geen verbetering op deze punten werd waargenomen.

In 2025 verschijnt een rapport over het kwalitatieve gedeelte van het effectonderzoek. Hierin worden op basis van gesprekken met werkgevers en ongevalsslachtoffers hun ervaringen met de nieuwe werkwijze beschreven.

Meer weten: kijk op www.nlarbeidsinspectie.nl/onderwerpen/arbeidsongevallen