Natuurinclusief Bouwen tot norm verheffen

Foto: NL Greenlabel.

We moeten in iedere fase van het bouwproces slim nadenken over kansen voor natuur. Dit lezen we in het manifest ‘Bouwen en Natuur’ uit september 2021. Bouwers, gemeenten, ontwerpers, natuur- en milieuorganisaties en andere partijen doen in dit manifest een gezamenlijke oproep om bouwen met natuur vast te leggen in de wet.

Inmiddels is een eerste kleine stap gezet. Op 5 juni 2023 reageert Hugo de Jonge met een brief aan de Tweede Kamer over onder meer zijn plannen rond natuurinclusief bouwen: “In het Bbl wordt een grondslag opgenomen om in de Omgevingsregeling specifieke eisen aan verblijfsvoorzieningen voor gebouwafhankelijke beschermde soorten te kunnen stellen.”

Manifest Bouwen en Natuur

Het manifest Bouwen en Natuur uit september 2021 is feitelijk een uitvloeisel van een brief aan de Tweede Kamer uit 2019. Deze brief stuurde NL Greenlabel op 1 november 2019 namens tal van andere organisaties en partijen aan toenmalig minister Schouten en staatssecretaris Van Veldhoven (I&W), met als onderwerp: ‘Maak natuurinclusief bouwen de norm’. In 2022 volgde een petitie ‘Natuurinclusief Bouwen’ die de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening opriep om natuurinclusief bouwen te verplichten. Deze petitie is inmiddels door 233 partijen ondertekend (www.petitienatuurinclusiefbouwen.nl).

De uitdaging is dat we voor 2030 in Nederland één miljoen woningen willen bouwen, hoewel dat inmiddels onhaalbaar blijkt. Daarnaast moeten we de komende decennia bijvoorbeeld ook alle wijken klimaatadaptief maken en ruimte maken voor natuur. De opstellers van het manifest willen de aanpak van deze uitdagingen combineren en natuurinclusieve nieuwbouw realiseren. Het blijkt uit voorbeelden in de praktijk mogelijk om mensen, dieren en planten in hetzelfde bouwproject een plek te geven. Veel dieren, waaronder vogel- en vleermuizensoorten, zijn zelfs afhankelijk van een stedelijke omgeving. Door ook voor deze dieren te bouwen kan nieuwbouw leiden tot een verbetering van de biodiversiteit in de stad.

De opstellers van het manifest zien natuurinclusief bouwen als een antwoord op een aantal uitdagingen. Toch worden maatregelen voor natuur helaas nog niet standaard toegepast in alle bouwprojecten. Natuurinclusief bouwen is nog niet vanzelfsprekend en kan zelfs nadelig werken voor bouwers, wanneer hun opdrachtgevers alleen op kosten selecteren. Het ontbreekt aan een gelijk speelveld; normen en eisen verschillen per gemeente en project. Dit is nadelig voor natuur, bewoners, bouwers en ontwikkelaars.

Hoe bouwen we natuurinclusief?

In het manifest lezen we dat natuurinclusieve bouw betekent dat overal waar gebouwd wordt, natuurmaatregelen vanzelfsprekend worden: in wijken, tuinen en in of op de gebouwen. Net als mensen horen planten en dieren in de stad en net als mensen willen zij daar voedsel vinden, zich voortplanten, kunnen rusten, groeien en schuilen. Daarom moet in iedere fase van het bouwproces slim worden nagedacht over kansen voor natuur. Voor een deel is dat maatwerk. De invulling is afhankelijk van lokale omstandigheden en lokaal aanwezige soorten.

Er zijn drie maatregelen die zonder meer goed zijn voor biodiversiteit, waterberging, tegengaan van hittestress, gezondheid en die dus in ieder bouwproject thuis horen:

• Natuur in de woning: verblijfruimtes of nestelstenen in de gevels en daken voor gebouwafhankelijke soorten zoals de huismus, gierzwaluw en diverse vleermuizen.
• Natuur rondom de woning: groene daken en/of groene gevels (met ecologische waarde) en ecologisch groen in de tuin.
• Natuur in de buurt: groene publieke ruimte in de nabijheid van iedere woning en verbindingsroutes voor dieren.

Helaas is het nu zo dat de toepassing van deze maatregelen op vrijwillige basis gebeurt en volledig afhankelijk is van initiatieven van partijen in de bouwketen. Door deze maatregelen wel te gaan verplichten is natuur geen sluitpost meer, maar een vanzelfsprekend ingrediënt voor een gezonde, biodiverse en leefbare wijk.

In het manifest wordt aan de Rijksoverheid gevraagd om de toepassing van de drie bouwstenen te verplichten voor ieder nieuwbouwproject door ze in wet- en regelgeving vast te leggen. De Omgevingswet biedt hiervoor volgens de opstellers een uitgelezen kans: gebouwgebonden eisen kunnen in het Besluit bouwwerken leefomgeving worden opgenomen en regels voor natuur rondom de woning en in de openbare ruimte in de eisen voor gemeentelijke omgevingsplannen. Zo verbeteren we in alle 355 gemeentes in heel Nederland de biodiversiteit, de leefbaarheid, de waterberging en de gezondheid.

Gevel met ingebouwde nestgelegenheden.

Kamerbrief Hugo de Jonge

Op 5 juni 2023 reageert Hugo de Jonge met een brief aan de Tweede Kamer over onder meer zijn plannen rond natuurinclusief bouwen: “In het Bbl wordt een grondslag opgenomen om in de Omgevingsregeling specifieke eisen aan verblijfsvoorzieningen voor gebouwafhankelijke beschermde soorten te kunnen stellen. Hiermee wordt een verplichting opgenomen dat bij nieuwbouw en bij ingrijpende renovatie maatregelen moeten worden getroffen zodat daken en/of gevels verblijfplaatsen kunnen bieden aan gebouwafhankelijke beschermde soorten, zoals de huismus, gierzwaluw en een aantal vleermuissoorten. Deze verplichting wordt momenteel in nauwe samenwerking met de bouwsector en natuurorganisaties uitgewerkt.”

Feitelijk beperkt de verplichting zich tot beschermde soorten. Gemeenten kunnen dan onder de nieuwe Omgevingswet in Omgevingsplannen voorschriften opnemen over bijvoorbeeld groene daken en gevels en groen in de openbare ruimte. De eerste stappen lijken gezet, maar er moeten ook nog veel stappen worden gemaakt naar een natuurinclusieve woon- en werkomgeving.