“We zijn marktleider in Vlaanderen”

Tekst: Arie Grevers Fotografie: Zuidland Lijmwerken

Alexander Naenen, directeur Zuidland Lijmwerken: “In 2017 zijn we genomineerd voor FD Gazelle, een award die wordt uitgereikt aan de snelst groeiende bedrijven van Nederland.”

Hoe begint een bedrijf? Wat beweegt de ondernemer om op een goed moment te denken: ‘kalkzandsteen verlijmen dat is mijn ding!’ Ondernemersgeest is een voorwaarde en meestal spelen de omstandigheden een belangrijke rol. Dat was zeker geval toen Leo Naenen in 2000 besloot te starten met Zuidland Lijmwerken in Oud Gastel, ruim tien kilometer ten noorden van Roosendaal in Zuidwest-Brabant. Hij was varkensboer en wilde een nieuwe stal bouwen naast de twee die hij er al had staan. Hij zou – zoals gebruikelijk in de boerenpraktijk – een flink deel van de bouwsom kunnen besparen door zelf z’n handen uit de mouwen te steken. Maar de milieuwetgeving werd aangescherpt. Een varkenshouderij zoals hij zich dat voorstelde, was niet meer mogelijk op de locatie en de bouwvergunning voor een nieuwe schuur kwam er niet. Leo stond met lege handen. Toen heeft hij besloten zijn geld te verdienen met het vak dat hij al een beetje beheerste: het verwerken van kalkzandsteen.

‘Ik zou graag zien dat in Nederland net als in België de overheid een eenduidig stelsel in het leven roept voor de registratie van bouwplaatsmedewerkers.

In een samenwerkingsverband met een andere kalkzandsteenlijmer leerde hij de finesses van het ambacht. Het ondernemersbloed kruipt waar het niet gaan kan en niet veel later startte Leo zijn eigen bv. In 2006 – hij werkte inmiddels met acht zzp’ers – kwam zijn zoon Alexander het bedrijf versterken. Hij was net als zijn vader een zij-instromer. Na een korte carrière in een stoeterij, stapte hij over naar het bedrijf van zijn vader. Zes jaar later kocht hij zich in en sindsdien leiden ze gezamenlijk Zuidland Lijmwerken. Waarom de switch? Alexander: “De paardenhouderij beviel me niet meer zo. Terwijl de mentaliteit in de bouw me enorm aanspreekt. Afspraak is afspraak en de omgang met elkaar is ongecompliceerd. Goed is goed en fout is fout. Je kunt gewoon zeggen wat je ervan vindt.”

Geen mensen in vaste dienst

De vader van Alexander werkte van meet af aan met zzp’ers die een eenmansbedrijfje runnen. En dat is nu nog steeds zo, al werken er nu honderd lijmers. Waarom geen mensen in vaste dienst?

Alexander: “Dat heeft een aantal redenen. Het werkaanbod kan snel wisselen en dan ben je wel heel kwetsbaar als je mensen in vaste dienst hebt. Verder sluiten we met hen een prestatielooncontract af. Dat is voor beide partijen het meest correct. Het heeft ook z’n nadelen. De ploegen – ze werken altijd met z’n tweeën– kunnen ook zeggen: als je geen werk voor ons hebt, gaan we naar een ander. En dan is het altijd de vraag of je ze weer terugkrijgt als dat nodig is. Maar ik moet zeggen: ze komen altijd graag weer bij ons terug. Wij vinden dat iedereen een goedbelegde boterham moet kunnen verdienen. Dat geldt voor de hoofdaannemer, voor onszelf en ook voor de zzp’er. In het begin moest mijn vader investeren in de mensen, maar hij had wel altijd goede vakmensen die kwaliteit leverden. En nog steeds is dat het uitgangspunt. Wij kunnen goed rondkomen, maar ik hoef niet zo nodig in een dure auto te rijden.”

‘Vasthouden goede lijmploegen is in essentie een organisatorische opgave. Een fatsoenlijke honorering is daarbij een voorwaarde.’

Voor de coronatijd heeft Zuidland vijf jaar op rij de zogeheten Zuidlanddag georganiseerd. Een dag voor alle zzp’ers om elkaar wat beter te leren kennen en de onderlinge band te versterken. “Wel altijd in combinatie met wat nuttigs. Zo zijn we op bezoek geweest bij een kalkzandsteenfabriek. Ze verbreden hun kennis van het materiaal product dat ze verwerken en kunnen beter antwoord geven als ze vragen krijgen.”

Software

Honderd zzp’ers die werken in ploegen van twee. Dat betekent minimaal vijftig bouwplaatsen. Hoe krijg je dat organisatorisch rond met z’n tweeën plus nog een vaste kracht voor de administratie? “Kleine correctie: als je lekker wilt kunnen doorwerken, dan heb je ongeveer 150 bouwplaatsen nodig. Wij trekken de wanden en het binnenspouwblad op. Dan mogen we pas weer terugkomen als de verdiepingsvloer gestort is. In tussentijd wil ik de ploeg wel aan het werk houden. En ja, alles bij elkaar is dat een hoop geregel. We hoeven niet alles zelf te doen. Voor de afstemming op de bouwplaatsen schakelen we projectbegeleiders in. Ook zzp’ers. Zij zijn verantwoordelijk voor het reilen en zeilen op de bouwplaatsen en voeren de kwaliteitcontroles uit. Wij proberen eens in de veertien dagen de bouwplaatsen te bezoeken. En dat lukt nu redelijk.”

Alexander noemt de digitalisering van de communicatie een fantastisch hulpmiddel. Alle lijmers beschikken via een smartphone over een digitaal lijmboekje. Daar kunnen ze ook hun uren en hun prestaties bijhouden. Met een foto leggen ze voor terugkoppeling eventuele problemen vast. Verder staat erin wie de uitvoerder en de projectbegeleider is, informatie over de lokale weersverwachting, enzovoort. “Zo kunnen wij vanaf een afstandje op alle bouwplaatsen meekijken en houd je grip op de voortgang.”

Succes in België

Ongeveer 65 procent van de Zuidland bouwplaatsen zijn in het Vlaamse deel van België. Hier is het bedrijf marktleider. De rest van de werken scoort het in Nederland. Dat was in 2008 net voor de kredietcrisis wel even anders. Toen had men slechts een paar projecten uitgevoerd in België. Oud Gastel is niet ver van de Belgische grens, maar voor werk keek het bedrijf naar het noorden. Wat is er gebeurd?
Alexander: “Net voor de crisis werkten we met zestien lijmers op Nederlandse bouwplaatsen. Dat viel helemaal weg door de crisis. In België was er nog wèl wat te doen. Wij wilden door en schreven voor hele scherpe prijzen in. Daar komt nog bij dat de akoestische normen in België waren aangescherpt en daar kun je met kalkzandsteen beter aan voldoen dan met bouwblokken die ze gewend waren te verwerken. Kalkzandsteen was een relatief onbekend materiaal en daardoor had je nauwelijks Belgische lijmbedrijven. Inmiddels is dat wel een beetje bijgetrokken. Maar nog steeds zijn lang niet alle aannemers bekend met het materiaal. Ik schat in dat ’t blijft steken op 60 tot 70 procent, terwijl in Nederland elke aannemer weet wat kalkzandsteen is. Maar goed, toen we de crisis uitkwamen, werkten we met veertig mensen en uitsluitend in België. Door de crisis hebben we ons achterland in het zuiden leren kennen en daardoor zijn we enorm gegroeid. In 2017 zijn we genomineerd voor FD Gazelle, een award die word uitgereikt aan de meest snelst groeiende bedrijven van Nederland.”

Na de crisis moest Zuidland Lijmwerken in Nederland weer helemaal opnieuw beginnen. De verhouding mag qua werken wat Alexander betreft wel naar fifty-fifty. Nu is dat ongeveer 65 om 35 procent. Dat wil overigens niet zeggen dat het alleen maar van een leien dakje ging bij de Zuiderburen. “We waren toch de ‘Ollanders’ die het werk inpikten. Gelukkig hebben we veel Vlaamse aannemers kunnen vasthouden, waarvan het merendeel uitsluitend met ons werken.”

‘Ons Belgisch avontuur stuitte in het begin op weerstand – die Ollanders komen ons werk inpikken

Registratiesysteem

Wat vindt Alexander van het Belgische registratiesysteem voor bouwplaatsmedewerkers vergeleken met het Nederlandse? “Beide systemen hebben voor- en nadelen. België heeft een eenduidig systeem waarbij je via een overheidsportal 48 uur van tevoren exact moet aangeven wie er op de bouwplaats komt. In Nederland moet je daarvoor bij de aannemers aankloppen en elke aannemer hanteert daarvoor een ander systeem. Controle vindt achteraf plaats. De procedure leidt tot veel papieren rompslomp. Eigenlijk zou ik graag zien dat ook in Nederland de overheid een eenduidig stelsel in het leven roept. Met het Belgische systeem ben je weer wat minder flexibel dan in Nederland. Als je een dag voor aanvang van de bouw een ziekmelding krijgt, heb je een probleem. Je kunt dat wel oplossen, maar dat kost weer tijd.”

Kansen en bedreigingen

Wat zijn de kansen en bedreigingen voor de kalkzandsteenlijmers?
“We verwerken kalkzandsteenelementen. Een prachtig product dat nauwelijks te verbeteren is. In VKL-verband (Vereniging van Kalkzandsteen Lijmbedrijven) hebben we er eens samen met de vertegenwoordigers van de kalkzandsteenindustrie en producenten van hulpmiddelen naar gekeken. Hier en daar wat puntjes op i, veel verder kwamen we niet. Maar bedreigingen zijn er natuurlijk wel. Dan moet je denken aan prefabricage van elementen en dat is ook direct een kans. Maar zover is het nog niet. In België ondervinden we concurrentie van grote bedrijven uit Portugal, Polen en Roemenië die de betonconstructie aannemen en het kalkzandsteen lijmen erbij pakken. Voorlopig zie ik vooral kansen voor het lijmen van kalkzandsteenelementen.”