Dakreparatie op monumentaal stadscafé
Recentelijk herstelde Westera Dakbedekking het lekkende zadeldak van een café in Groningen. De monumentenstatus van het pand uit 1669 stelde bijzondere eisen aan het bescheiden dak.
Tekst: Hans Fuchs
Foto’s: Kees Stuip
Van dakdekker naar cipier en uiteindelijk toch weer terug het dak op; in 2017 nam Willem Westera het dakdekkersbedrijf van zijn vader over. Het familiebedrijf bestaat inmiddels 89 jaar.
Op het eerste oog geen spannend dak; het alom bekende stadscafé Der Witz heeft een doodgewoon zadeldak met Oude Holle pannen en twee zinken tussengoten. Maar de monumentenstatus van het pand aan de Groningense Grote Markt maakte het dakwerk toch een tikkeltje anders, vertelt Willem Westera: “Aanvankelijk vroeg de eigenaar ons een lek in de tussengoten te verhelpen. Die lagen er sinds 1980 in en waren op meerdere plekken lek. De reparatie stopte de lekkage niet; het probleem zat ook in het schuine dak. De Oude Holle pannen sloten niet goed op elkaar aan, omdat ze verschillen in lengte en breedte. Dat betekent niet alleen dat het leggen langer duurt, maar ook dat regenwater makkelijker doorslaat.”
Op het dakbeschot kwamen nieuwe panlatten en tengels.
Doffe klank
Westera Dakbedekking pakte daarna niet alleen het dak van Der Witz aan, ook de al gerepareerde tussengoten werden vernieuwd. Voor het zink van de goten verlangde Monumentenzorg een dikte van 1,1 millimeter, voor een lange levensduur – 0,3 millimeter meer dan de gangbare dikte bij een gewone zinken goot.
Ook aan de dakpannen stelde Monumentenzorg eisen. Westera: “Hedendaagse Oude Holle pannen gebruiken was hier niet toegestaan. Maar sommige van de pannen op het dak hadden schade, zichtbaar en onzichtbaar. De zichtbare schade zit met name aan de randen van de pannen. Onzichtbare schade haal ik er uit door pannen te beoordelen op hun klank. Een pan met een breuk klinkt dof. De beschadigde exemplaren hebben we vervangen door Oude Holle pannen die wij op voorraad hebben op onze werf. Die komen uit slooppanden.”
Historische Oude Holle pannen verschillen in lengte en breedte. Dat betekent: meer kans op lekkage.
Vanwege de maatverschillen legde Westera onder de pannen een dikkere folie dan gebruikelijk. “Er ligt een 200 grams dampdoorlatende folie die zorgt dat regenwater netjes wegloopt naar de goot. Daarnaast hebben we bij het bijleggen panhaken gebruikt. Dat gebeurde vroeger niet, toen vertrouwde men op het verband van de pannen. En onder de vorsten op de nok moest, in oude stijl, een loodslab worden aangebracht – ook een eis van Monumentenzorg.”
Minder pannentransport
Het dak van café Der Witz is een binnenstedelijke bouwlocatie op hoogte. Het smalle en langgerekte zadeldak ligt ingeklemd tussen twee historische panden met één bouwlaag meer. Dat bood de driemansploeg van Westera Dakbedekking weinig bewegingsruimte rondom. Willem Westera: “Met een kraan op de Grote Markt haalden we eerst op één dakvlak de pannen eraf. Daarna konden we de staat van het dak opnemen en aanpakken wat nodig was. Van het dakbeschot zijn de rotte delen vernieuwd. Vervolgens legden we nieuwe panlatten en tengels en kwamen de pannen van het tegenoverliggende dakvlak op het herstelde dakdeel. Dat bespaart transport. Je hoeft maar de helft van de pannen van het dak af te halen en je maakt in één slag de tweede helft van het dak vrij om aan te werken.”
Binnenstedelijke bouwlocatie op hoogte: het dak van café Der Witz.
Leiwerk in Loppersum
Westera Dakbedekking is een Gronings familiebedrijf. Werkgebied: de provinciehoofdstad en het ommeland. In dat bescheiden gebied voert het tien man sterke bedrijf dakwerk uit aan platte en hellende daken, doet lood en zinkwerk, en verzorgt leiwerk. Dat laatste is een ambacht, vertelt Willem Westera: “Leien leggen vraagt vakmanschap. Niet veel mensen kunnen dat. Bij ons in het bedrijf zijn er drie die het in de vingers hebben.”
Voordat het bedrijf het dak van Der Witz herstelde, voerde het in Loppersum zulk leiwerk uit, aan twee uitbouwen van een historische boerderij. Westera: “De boerderij werd aarbevingbestendig gemaakt, Loppersum is het centrum van de aardgaswinning. Wij werden erbij gehaald om de pannen van het dak te halen en terug te leggen. Het overige dakwerk deed de hoofdaannemer zelf. Behalve het leiwerk, daarvoor vroegen ze ons.” Op de twee uitbouwtjes legde Westera Dakbedekking leiwerk in een Maasdekking. Bijzonder; op de hoeken kwamen leikappen. Westera: “Dat gebeurt met een leihamer. Daarmee kun je in de lei een gaatje tikken voor een koperen spijker. Die voorkomt dat de lei gaat kantelen.” De leihaken in Loppersum zijn uit rvs. Westera: “Stalen leihaken roesten, die uit koper slijten. Met rvs omzeil je dat; zo gaat een dak met natuurleien een leven lang mee.”
“Leien leggen vraagt vakmanschap”
Doorstart
Willem Westera laat een foto zien van het werk in Loppersum: de nok is voorzien van trotseerloodjes met daarop de naam Westera en een jaartal: 1936. Het is het jaar waarin het bedrijf werd opgericht, door de grootvader van Westera: “Ik ben de derde generatie in het bedrijf, de vierde werkt hier inmiddels ook – mijn zoon op het dak, mijn dochter op kantoor.” Tot vorig jaar was ook de 76-jarige vader van Westera nog actief in het bedrijf: “Vier dagen in de week en hij ging gewoon het dak nog op. Toen hij 75 werd, vond hij het goed, na zestig jaar als dakdekker te hebben gewerkt. We zijn een hecht familiebedrijf, voor ons hele team.”
Begin jaren negentig stapte Willem Westera in het bedrijf van zijn vader, in loondienst. Tot 2002. “Ik werd cipier in het gevangeniswezen, maar bleef verbonden aan het bedrijf. Op een nul-uren contract sprong ik bij.” In 2017 ging het dakdekkersbedrijf van zijn vader failliet. Westera: “Maar hij kocht wel alle materialen en materieel terug van de curator. Met het oude netwerk als basis maakte ik toen een doorstart. Ik regelde een oude bedrijfsbus, plakte ons bedrijfslogo op de zijkant en nam mijn vader in dienst.”
Ambacht, vakwerk en kwaliteit
Westera Dakbedekking werkt voor particulieren, maar ook voor Solide vastgoedbeheer met meer dan duizend panden in beheer. Willem Westera: “Wij doen voor deze partij onderhoud, dakvernieuwing en reparaties. Daarnaast werken we veel samen met bouwbedrijven uit de omgeving. We zijn verbonden met de stad Groningen. Westera is hier een bekende naam.”
Ambacht, vakwerk en kwaliteit noemt Willem Westera de kernwaarden van het bedrijf: “Het ambacht zit in hoogwaardig dakwerk zoals het leiwerk in Loppersum en werk aan monumenten als Der Witz. Vakwerk betekent dat wat je levert honderd procent goed is. Daarvoor steek ik graag een uurtje extra in een klus. Kwaliteit is voor ons het opleveren van een zorgeloos dak voor lange tijd.”
Klimaat en toekomst
Als een belangrijke nieuwe ontwikkeling in zijn vak ziet Willem Westera de toenemende aandacht voor het klimaat: “Naast alle technische innovaties en nieuwe producten wordt duurzaamheid vanwege het klimaat anders ingevuld dan vroeger. We hebben tegenwoordig meer stormen en stortbuien. Dat heeft gevolgen voor ons vak. Als we aan een plat dak werken brengen we tegenwoordig zelf ter sprake of het niet verstandig is om een noodoverstort te plaatsen of meer afvoeren te maken dan de berekening aangeeft. Ook het belang van de windlastberekening neemt toe. Die verplicht ons de dakpannen te haken en/of vast te zetten met een rvs-schroef.”
“Toenemende aandacht voor het klimaat.”
De geringe instroom van nieuw personeel noemt Westera zorgelijk: “Jongeren willen tegenwoordig niet meer op het dak werken. Er is geen instroom vanuit een opleiding. Ik heb al veel jongeren een kans gegeven, via uitzendbureaus. Maar ze zitten toch liever achter de computer. Zo neemt op termijn het aantal dakdekkersbedrijven af. Wij kunnen zelf nog jaren vooruit; onze mensen zijn allemaal in de dertig. Als steeds minder vakmensen dakwerk willen en kunnen doen, gaan wij ons honderdjarig jubileum wel halen.”