Hoe leg je 4 km waterbergende weg aan?

Tekst: Hans Fuchs
Beeld: Markus B.V.

In Purmerend legt GWW-aannemer Markus maar liefst vier kilometer waterbergende weg aan – deels onder een asfaltweg, deels onder klinkerbestrating. De uitdaging was steeds dezelfde, aldus projectleider Arnoud Koot: “Goed aanbrengen en goed profileren – met behoud van de verdichtingseisen voor het waterbergende systeem.” Dat was af en toe flink pionieren.

In deelplan 1 is het asfalt direct over het grove granulaat van het waterbergende systeem aangebracht.

Recordhoeveelheden regen, lange periodes van droogte; het klimaat verandert. Die weersextremen hebben effecten op het leven in de stad, zoals hittestress, wateroverlast en watertekort. Als weerwoord maken sommige gemeentes hun stad tot spons, met groenblauwe voorzieningen in de openbare ruimte, soms inclusief waterbergende wegen. Met die laatste vangen steden een plotse overdaad aan hemelwater op om het bij aanhoudende droogte weer terug te laten vloeien in de stedelijke ruimte.

Ook de gemeente Purmerend werkt aan deze transitie. Aan de hand van het Uitvoeringsplan Klimaatadaptatie 2021-2024 is de gemeente op weg naar een klimaatbestendig en waterrobuust Purmerend in 2050. In de praktijk merken bewoners dat aan meer groen en waterberging in de openbare ruimte, onder andere in de vorm van waterdoorlaatbare verharding, natuurvriendelijke oevers en waterbergende parkeerplaatsen.

Extra groen

In de wijk Wheermolen-Oost legt Purmerend behalve extra groen ook vier kilometer waterbergende weg aan. Die klus wordt uitgevoerd door GWW-aannemer Markus BV. Met de aanleg gaat ook het oude riool op de schop. Projectleider Arnoud Koot van Markus: “Het bestaande betonnen riool is vijftig jaar oud, aangelegd bij de bouw van de woningen in Wheermolen. Het gaat om een gemengd stelsel van riool en vuil water en het verkeert in slechte staat. Het beton is gebroken en doorboord. Bij het vervangen worden de twee stromen – afval- en hemelwater – gescheiden. Zo maakt Purmerend de sprong naar een klimaatneutrale stad.”

Het riool voor afvalwater ligt diep onder de grond. Daarboven komt het opvang- en afvoersysteem voor hemelwater. Voor dat laatste maakt de gemeente gebruik van het Wavicore-systeem van PVC- en PE-leverancier Wavin. Koot: “Wavin heeft een lopend contract met de gemeente en ontwikkelde een systeem dat bij heftige regenbuien hemelwater vasthoudt en bij droogte afvoert naar open water, dankzij een overstortput die twee kanten op werkt. In Purmerend is het systeem gekoppeld aan overstortputten en uitstroombakken richting oppervlaktewater van Martens Beton.”

In deelplan 1 is het asfalt direct over het grove granulaat van het waterbergende systeem aangebracht.

Grondverbetering

In het Wavicore-systeem wordt hemelwater via kolken in de wegen opgevangen. Deze kolken wateren met gesleufde buizen af in een waterbergende natuursteenlaag onder de weg. Arnoud Koot: “Die laag is veertig centimeter dik, met een grof granulaat van acht tot 32 millimeter en bestaat voor veertig procent uit holle ruimtes. Dat is goed voor een opslag van circa 400 liter hemelwater per kubieke meter.”

Om de waterberging te plaatsen, deed Markus in Purmerend aan grondverbetering. De bestaande grondslag was een laag zand van 1,5 meter, opgebracht in verband met de woningbouw, met daaronder klei. Koot: “Wij haalden een deel van de kleilaag eruit en plaatsten er drainagezand voor terug. Daarin ligt het waterbergende systeem, inclusief een drainageriool dat is afgekoppeld op het open water. Dat drainageriool bestaat uit een geperforeerde buis in waterdoorlatende doek dat voorkomt dat zand bij de buis kan.”

Om te voorkomen dat de waterberging volloopt met zand is de natuursteen laag ingepakt met doek.

Pionieren

De aanleg van de waterberging vroeg om pionieren in de uitvoering. Eerste uitdaging: vanwege de waterberging leg je de straat van binnen naar buiten aan. Arnoud Koot: “Normaal gesproken doe je dat andersom; eerst de parkeervakken en trottoirs, dan de straat. Bij het Wavicoresysteem is dat niet mogelijk. Je kan het granulaat niet ontgraven om een kolk te plaatsen, het granulaat loopt breder weg dan de maat van je kolk. Je moet dus eerst de kolk plaatsen. In het vrije veld. Op de millimeter nauwkeurig. Alles moet in één keer supergoed.”

Vanwege de waterberging legt Markus BV de straten in Purmerend van binnen naar buiten aan.

Tweede uitdaging: in deelplan 1 moest het asfalt direct over het grove granulaat van het waterbergende systeem worden aangebracht. Koot: “Zonder tussenlaag van menggranulaat uit gebroken puin, die we normaal gesproken zouden gebruiken. In Purmerend konden we die tussenlaag in verband met de weghoogte niet aanbrengen; dat zou ten koste gaan van de capaciteit van de waterbergende laag. De waterberging dieper aanleggen was ook geen optie, vanwege de grondwaterstand.”

Maar ja, grof granulaat met strikte verdichtingseisen als ondergrond voor je asfalt: profileer dat maar eens goed! Arnoud Koot: “Als je daar met je asfalteringsmaterieel overheen rijdt, zak je erin weg. Samen met de gemeente hebben we verschillende verdichtingsmanieren uitgeprobeerd, waarbij het steeds draaide om: goed aanbrengen, goed profileren en goed verdichten. Het meten van de verdichting gebeurde aan de hand van nucleaire metingen, uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf. Dat was echt pionieren. Uiteindelijk heeft de asfaltspreider wel op dat grove waterbergende materiaal gereden. Het verspoorde iets, maar dat niveauverschil poetsten we weg met een iets dikkere laag asfalt.”

Vanwege de waterberging legt Markus BV de straten in Purmerend van binnen naar buiten aan.

Vraagstukken

Bij Markus merken ze dat steeds meer gemeentes aankloppen voor waterbergende wegen: “Qua aanbesteding wordt het steeds meer, in Purmerend komen veel andere gemeentes op projectbezoek”, aldus Arnoud Koot. Tegelijkertijd zijn er nog wel wat vraagstukken rondom waterbergende wegen: “Hoe kan het stellen van de kolken beter en wat doen we tegen het vervuilen en dichtslibben van de kolk? Het systeem moet robuust zijn en goed te reinigen. Het hardsteen uit het Wavicore-systeem komt uit Zweden en is een primaire bouwstof; misschien is in de toekomst hergebruikt materiaal mogelijk?” Ook monitoring is een punt van aandacht, aldus Koot: “Wij hebben in Purmerend, onder de parkeervakken door, straatkolken die open kunnen, zodat we kunnen kijken hoe hoog het water staat. Wat je uiteindelijk wilt, is een waterberging die is toegesneden op de lokale gemeentelijke wensen, met de juiste mix van bergen en terugleveren, goed afgestemd op de grondslag ter plaatse. Een waterbergende weg is altijd maatwerk.”

Om te voorkomen dat de waterberging volloopt met zand is de natuursteen laag ingepakt met doek.