Hoogwaardig hergebruik sloopmaterialen

Tekst: Frank de Groot
Beeld: Dycore, Lagemaat

Demontage van kanaalplaatvloeren bij het oude provinciale kantoorgebouw Prinsenhof A in Arnhem.

Het oude provinciegebouw Prinsenhof A in Arnhem was na de komst van het nieuwe Huis der Provincie overbodig geworden en maakt plaats voor een groener en levendig gebied. Provincie Gelderland koos voor een duurzame manier van slopen: circulair delven. De cirkel van de circulaire bouw kan namelijk daadwerkelijk gesloten worden door de materialen uit een gebouw te oogsten en opnieuw te gebruiken. Het gebruik van grondstoffen wordt hiermee verminderd, dit werkt CO₂ besparend én er is minder afval.

“We hopen dat in de hele keten, van aannemer en sloper tot opdrachtgever, dit navolging krijgt. We bereiken graag dat dit de komende tijd steeds meer gemeengoed gaat worden. De overheid heeft ook een voorbeeldfunctie. Dus op die manier zetten wij ons hier voor in als een soort pionierswerk”, aldus Maik Knuiman, projectmanager Circulair delven bij Provincie Gelderland.

Opslag van de vrijgekomen kanaalplaatvloeren.

Slooppaannemer hergebruikt vrijwel alles

“De provincie zocht een partij die kon garanderen dat alle materialen na demontage zoveel mogelijk één-op-één hergebruikt konden worden. Dus niet houten kozijnen verbranden om er energie mee op te wekken, maar daadwerkelijk opnieuw gebruiken”, aldus Arend van de Beek, projectmanager Lagemaat dat lid is van VERAS, dé branchevereniging voor sloopaannemers en asbestverwijderingsbedrijven.

“Wij hadden een nieuw te bouwen kenniscentrum circulariteit in Heerde dat perfect paste op dit donorgebouw. We konden vrijwel alles hergebruiken! Het mooie is ook dat in het kenniscentrum onder andere 60 tot 120 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag kunnen met het refurbishen van secundaire bouwmaterialen. Ook komen daarin allerlei voorzieningen voor bedrijven, onderwijs, onderzoeksinstellingen en overheidsorganisaties. Het gebouw wordt nagenoeg volledig uit secundair materiaal samengesteld, dat voor een groot deel afkomstig is van de Prinsenhof. Daarnaast gaat een deel van de vrijgekomen kanaalplaten fungeren als begane grondvloer van een nieuw te bouwen, duurzame sporthal aan de Middachtensingel te Arnhem.”

Zorgvuldig doorslijpen van de verbindingen.

Hoe verloopt de voorbereiding op het toch wel geavanceerde sloopproces? “Bij aanvang van een project maken we een 3D-visualisatie van alle gebouwelementen. Per element bekijken we wat we ermee kunnen qua hergebruik in andere gebouwen. Die informatie leggen we vast in een QR-code die aan het element bevestigd wordt. Daar komt ook informatie over de kwaliteit van het element bij, bijvoorbeeld op het gebied van brandveiligheid, geluidsisolatie en dergelijke. We bieden deze data aan via de landelijke database van stichting Insert. Daarmee hebben architecten, ontwikkelaars en bouwers inzicht in de materialen die vrijkomen.”

Circulair oogsten bij demontage

Prinsenhof A is voorjaar 2022 zorgvuldig gedemonteerd door Lagemaat. De negen verdiepingen tellende betonnen kolos werd gebouwd in de jaren ’80. Een tijd, waarin ontmanteling nog niet aan de orde was. Hier lag dus een extra uitdaging om de betonnen vloeren en gevelelementen als losse onderdelen uit elkaar te halen.

“Eerst zijn we circulair gaan oogsten. Alle kabelgoten, scheidingswanden, installaties en andere losse materialen halen we eruit. Deze sorteren we op categorie en kwaliteit. Zo haalden we uit het provinciehuis nog betrekkelijk nieuwe tapijttegels die prima opnieuw te gebruiken zijn. Daarna starten we van boven naar beneden met de demontage van de kale constructie. Eigenlijk volgen we het bouwproces in omgekeerde volgorde. Eerst het dak eraf, dan de bovenste gevelplaten en vervolgens halen we de kanaalplaten er heel clean uit. In dit geval bleek ook de kern heel goed demontabel te zijn, dat hadden we niet voorzien.”

Voor het slopen gebruikt Lagemaat naast betonzagen eigenlijk dezelfde handgereedschappen als bij de montage. Verder een bouwliftje, een kraan en diepladers om het materiaal te vervoeren. “Bij traditionele sloop heb je het over een kraan met een betonschaar en containers om het puin in af te voeren”, zegt Arend, die ook betrokken was bij de demontage van de tijdelijke rechtbank in Amsterdam.

Kanaalplaatvloeren hoogwaardig hergebruiken

Voor het hergebruik van de kanaalplaatvloeren zijn de provincie Gelderland, gemeente Arnhem en Dycore een samenwerking aangegaan voor het hoogwaardig hergebruiken van 1.050 m² kanaalplaatvloeren als begane grondvloer in de nieuw te bouwen sporthal in Arnhem. De oude kanaalplaten zijn voor dit project getest op sterkte door TU Delft. Arend: “Dycore heeft de aannemer en ons voorzien van nieuwe tekeningen en berekeningen en advies gegeven over hijsen en opnieuw plaatsen. Wij zorgen ervoor dat de elementen aangepast worden. Denk hierbij aan onder andere de plaatlengte, sparingen en hijsgaten. Hierna zijn de circulaire kanaalplaatvloeren klaar voor montage.”

Maar hoe is dan de eigendom geregeld van alle vrijkomende materialen? Arend besluit: “Het was altijd al zo dat de materialen vervallen aan de slopers. Je ziet nu dat opdrachtgevers de waarde van de vrijgekomen materialen gaan inzien en daar een businesscase op willen bouwen. Als ze die materialen op hun balans houden en kunnen hergebruiken in een ander project hoeven ze bijvoorbeeld geen BTW te betalen over aanschaf van nieuwe materialen. Probleem is dat ze dan met de keuring, de opslag en het beheer van die materialen heel veel hooi op hun vork nemen. Die kennis en kunde is van oudsher wel bij slopers aanwezig.”

Bron: Van Elburg, Anton, ‘Circulair slopen is een omgekeerd bouwproces’, https://circulairebouweconomie.nl, 21 september 2022