‘Het is absoluut wennen voor de mkb-aannemer’

‘Lessonslearned’ van tien Wkb-proefprojecten in de gemeente Emmen

 Tekst: Arie Grevers
Foto’s: gemeente Emmen

De gemeente Emmen participeert in tien Wkb-proefprojecten waarvan er al enkele afgerond zijn en enkele nog lopen. Anet Hoorn, projectmanager Expertisecentrum van de gemeente en vanuit die functie projectsecretaris voor de invoering van Wkb, haar collega Tonko Aeilkema, projectleider voor de voorbereiding van de invoering Wkb en verbonden aan hetzelfde Expertisecentrum en Ronny Tabak van het team Toezicht en Handhaving zijn er alle drie van meet af aan bij betrokken geweest. Het zijn allemaal integrale projecten, dat wil zeggen: telkens hebben er behalve de gemeente ook een kwaliteitsborger, een aannemer en soms onderaannemers, architecten en ingenieurs- en tekenbureaus aan meegedaan.
Tonko: “We wilden zoveel mogelijk mensen rondom een bouwaanvraag aan tafel te krijgen om gezamenlijk te praten over hun ervaringen teneinde een volledig beeld te krijgen van knelpunten en problemen die gaandeweg het proces kunnen optreden. We zijn erin geslaagd een mooi divers palet van Wkb-plichtige proefprojecten samen te stellen, waardoor we aan het eind over de volle breedte goed voorbereid zijn op de komst van de Wkb. Er zitten seriematige woningen bij, enkele vrijstaande woningen, een stukje prefab, de traditionele bouwwijze en ten slotte twee fietsbruggen. Dus ook een aantal proefprojecten met mkb-bouwers. We hebben verschillende borgingsinstrumenten aan de praktijk kunnen toetsen. Dat is allemaal uitvoerig vastgelegd in evaluatierapportages. Kortom, we hebben een compleet plaatje kunnen krijgen van wat ons te wachten staat nadat de wet is ingevoerd.”

Best een inspanning voor mkb-bouwers

Ook Mkb-bouwers hebben proefprojecten doorlopen. Er was er eentje bij die het kwaliteitsysteem dat ze hebben toegepast op het proefproject nu zelfs voor alle projecten inzet. Maar de meeste mkb-bouwers blijken het een behoorlijke inspanning te vinden om aan de voorschriften van de Wkb te voldoen. Dat komt vooral doordat ze die vastlegging nog niet gewend is. En dan staat de controle-inspanning niet altijd in verhouding tot het risico dat het fout kan gaan. Zeker als het om kleinere bouwwerken gaat. In een enkel geval werd ook informatie gevraagd die buiten het Bouwbesluit valt. Anet: “Het is dan mooi om te zien dat de kwaliteitsborger daarvan leert en zijn werkproces aanpast en zo de onbalans herstelt.”

Kosten hoger voor kleine projecten

Ronny: “Verder zien we leerpunten rond de kosten. Hoe kleiner het bouwwerk hoe hoger verhoudingsgewijs de kosten uitvallen. Dat is op zich logisch. Bij een project met een serie van tien identieke woningen kun je de kosten verdelen. Dat kan bij de bouw van één vrijstaande woning natuurlijk niet. Een ander aspect: aannemers hebben het nu enorm druk. Mkb’ers lopen overdag de benen uit hun lijf om de projecten draaiende te houden. Het is zoeken naar tijd voor de vastlegging. Dat moet tussendoor of in de avonduren. Of ze moeten er een medewerker voor vrij maken dan wel iemand voor aannemen, maar dat werkt natuurlijk weer kostenverhogend. Anderzijds zal het vooral ook een kwestie van wennen zijn. Ik vermoed dat op termijn de Wkb-verplichtingen een vaste plek in het bedrijfsproces zullen krijgen.”
Anet: “Je merkt wel, dat het nergens aan goede wil ontbreekt. Ze hebben zichzelf aangemeld voor de proefprojecten en proberen er zoveel mogelijk van te leren. Daar hebben we enorm respect voor.”

Wkbpraktisch blijven benaderen

Tonko: “We zien ook wat problematiek rond semicasco- en deelleveringen en hoe je dat meeneemt in de kwaliteitsborging. Dat is lastig voor de borger. Want als hij afwijkt van de regels, kan de certificerende instelling hem op de vingers tikken. Het is mooi dat we de proefprojecten gebruiken om daarover te spreken. Zo toetsen we met elkaar hoe het praktisch werkt.”
Anet: “Het komt ook voor, dat aannemers overwegen de kopersopties bij cataloguswoningen te beperken en daarmee de Wkb-inspanningen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Dan stel je het middel boven het doel: het belang van de klant die graag wil kiezen uit een groot aantal opties. Bovendien doe je jezelf tekort.”

Rolonduidelijkheid

De rollen die de partijen rond de Wkb hebben te spelen, zijn volgens de drie Wkb-begeleiders van de gemeente Emmen nog niet altijd voor iedereen even duidelijk. Ze geven een voorbeeld. Een borger signaleert een gebrek. Dan komt het voor dat hij te lang bezig blijft de aannemer te bewegen er iets aan te doen zodat het een niet te herstellen punt wordt en er aan het eind geen goedkeurende verklaring afgegeven kan worden door de borger. Het omgekeerde – hij schaalt te snel op richting gemeente door geen goedkeurende verklaring af te geven – komt eveneens voor. Anet: “Dat is eveneens nog een kwestie van wennen. We verwachten dat er ook op dit punt in de praktijk door opgedane ervaring, een goede balans zal ontstaan. Want de Wkb is hierover duidelijk. De vraag is hoe we ermee omgaan. Ook hierin is de waarde van het doorlopen van proefprojecten te zien.”

Chaotische taferelen door Wkb-onkunde en zelfbouw

De ondernemers en gemeenten die hebben meegedaan aan de proefprojecten zijn inmiddels redelijk goed voorbereid op de komst van de Wkb. Maar de zorgen bij Anet, Tonko en Ronny zitten bij de hele groep aannemers die afwachten tot het zover is en dan halsoverkop, zonder ervaring, ermee aan de slag moeten.
Ronny: “Het zou wel eens tot chaotische taferelen kunnen leiden. Daar komt nog bij dat we een grote groep van zelfbouwers hebben hier in de regio. Die moeten ook mee gaan doen en een kwaliteitsborger inschakelen. Maar deze groep weet nog helemaal niet wat er op hen afkomt. Die staan dan straks bij ons op de stoep en denken dat ze op de ouderwetse wijze aan de slag kunnen. En dan moeten wij ze vertellen dat het allemaal helemaal anders moet. Bij zelfbouw is de aanvrager veelal dezelfde persoon als de bouwer. Hoe gaat de borger daarmee om? De borger zou er wel eens een hele kluif aan kunnen krijgen. Dit kan een behoorlijke impact hebben op het enthousiasme van de zelfbouwer.”