‘Statiegeld’ voor baksteen na gebruik
Op weg naar een circulaire economie in 2050 introduceerde Wienerberger in 2020 ‘Brick as a Service’. Het bedrijf neemt bakstenen van het remontabele, C2C gecertificeerde gevelsysteem ClickBrick na gebruik retour en betaalt voor de restwaarde. Met deze service voor bakstenen, passtukken, ankers én clips maakt het bedrijf de cirkel van circulaire gebouwen rond. Deze gebouwen zijn de materiaalbanken van de toekomst.
Tekst: Frank de Groot
Het ultieme voorbeeld van circulair bouwen: de ClickBrick stenen in deze nieuwe voorgevel van het opleidingscentrum voor praktijkgericht onderwijs Bouwmensen in Doetinchem komen uit de gevel van Vakschool Het Diekman in Enschede, waarin extra gevelopeningen zijn aangebracht.
Bij de ClickBrick wordt geen gebruik gemaakt van mortel of lijm, maar worden de stenen met behulp van RVS clips en een rubber hamer verbonden.
Het ClickBrick-systeem van Wienerberger is een gevelsysteem voor het droogstapelen van bakstenen. Bij het bouwen wordt geen gebruik gemaakt van mortel of lijm, maar worden de stenen met behulp van RVS clips en een rubber hamer verbonden. ClickBrick Cube mag als enige droogstapelsysteem het Cradle to Cradle certificaat Silver en Material Health Certificaat Gold voeren. Het systeem reduceert het gebruik van bouwstoffen en resulteert in onderhoudsvrije gevels. Doordat geen voegmateriaal wordt toegepast, zijn uitbloeiingen door vrijkomende kalk uit specie uitgesloten.
Nieuw is dat Wienerberger de ClickBrick-producten, inclusief rvs-clips, -klembeugels en –spouwankers na gebruik retour neemt en restwaarde toekent. Deze restwaarde is afhankelijk van de ouderdom van het materiaal. Met deze ‘Brick as a Service’ maakt het bedrijf de cirkel letterlijk rond. De retournamegarantie wordt vooraf overeengekomen en geldt voor het specifieke project waarin het ClickBrick-systeem is toegepast.
Voorbeeldproject
De markt stelt zich nog afwachtend op ten aanzien van hoogwaardig hergebruik van materialen (zie ook het artikel ‘Feiten en fabels over hoogwaardig hergebruik’). Maar dat het toch echt kan bewijst een project in Doetinchem uit 2017. De voorgevel van het opleidingscentrum voor praktijkgericht onderwijs Bouwmensen in Doetinchem is toen vernieuwd. Een groot deel van die nieuwe voorgevel is uitgevoerd met het droogstapelsysteem ClickBrick in de kleur antraciet. Bijzonder is vooral dat de stenen niet uit de fabriek komen, maar uit de gevel van Vakschool Het Diekman in Enschede. De sportzaal in die school is getransformeerd naar klaslokalen en dat vroeg uiteraard om extra gevelopeningen. Hierdoor kwamen er 6.000 onbeschadigde stenen vrij, die zijn hergebruikt in Doetinchem. Het ultieme voorbeeld van circulair bouwen.
ClickBrick Pure bij nieuwbouwproject in Lichtenvoorde.
Luisteren naar de markt
Grappig genoeg kwamen architecten in het verleden met de opmerking dat ClickBrick een schoolvoorbeeld was van circulair bouwen. Daar hadden de ontwikkelaars (Daas Baksteen, in 2018 overgenomen door Wienerberger) zelf nog niet eens aan gedacht toen het systeem in 2003 werd ontwikkeld. Het ging om snel werken, zonder uitslag en als antwoord op een dreigend tekort aan vakmensen door de vergrijzing. ClickBrick kan namelijk na een dag scholing ook door anders geschoolde mensen worden verwerkt.
We gaan met producten als de ClickBrick naar nieuwe marktvormen, waarbij de leverancier een dienst levert, in plaats van een product. Van bezit naar gebruik dus. De leverancier zorgt voor de waterdichte gebouwomhulling en de klant betaalt alleen voor die functie en niet voor het materiaal. Door de teruglevergarantie is er ook interesse ontstaan van klanten die een tijdelijke gevel willen bij semi-permanente gebouwen, zoals Portakabins en mantelzorgwoningen. Dan ziet een bakstenen gevel er toch wat leuker uit dan het plaatmateriaal van een unit. Zo heeft het semi-permanente Rode Kruis ziekenhuis in Beverwijk een gevel van ClickBrick-stenen, die na de verwachte levensduur van tien jaar weer retour gaan naar Wienerberger of bij voorkeur zelfs direct naar de nieuwbouw in Amsterdam.
Handvorm gevelbaksteen
De ClickBrick was tot voor kort alleen leverbaar in de uitvoering ‘Cube’ met standaard afmetingen van 238 x 90 x 99,9 mm (l x b x h). Deze steen is verkrijgbaar in zeven kleuren en verschillende texturen. Ontwerpers lijken toch wat terughoudend te zijn om deze wat grotere steen in de woningbouw toe te passen. Daarom komt Wienerberger nu met een tweede uitvoering: ClickBrick Pure. Dit betreft een ClickBrick die is uitgevoerd als een handvorm gevelbaksteen in waalformaat. De steen is 210 mm lang en na kalibratie – de stenen worden op maat gefreesd – is hij precies 62,5 mm hoog. Ook deze steen is leverbaar in zeven kleuren.
ClickBrick Pure is geschikt voor een vrij metselverband. Door de aangebrachte schijnvoegen creëer je een vertrouwd, traditioneel bakstenen gevelbeeld én bouw je mee aan een circulaire en duurzame leefomgeving. Wessels Bouwgroep uit Lichtenvoorde paste de steen recent toe bij de nieuwbouw van elf appartementen en een commerciële ruimte in Lichtenvoorde. Dit nieuwbouwproject – naar ontwerp van Opzoom Architecten – bevatte oorspronkelijk veel metselwerkdetails, waardoor het een goede case was om de (on)mogelijkheden in de praktijk te testen.
Praktijkervaring
“Wij hebben gemerkt dat traditionele metselaars even moesten wennen aan de andere manier van werken. Zij zijn gewend om met hun laag- en voegverdelingen bouwtoleranties op te vangen. Dat werkt bij ClickBrick anders omdat je geen mortel tussen de stenen gebruikt, maar de stenen bevestigt met clips. Het systeem voelt direct kwalitatief en betrouwbaar aan. Tijdens de uitvoering kregen we al direct reacties uit de omgeving dat het project wel een bijzondere look heeft”, zegt directeur Erwin Wessels.
Erwin: “Onze ervaringen met ClickBrick Pure zijn positief. Belangrijke voordelen zijn dat je weersonafhankelijk kunt werken, dat verwerkers veel sneller zijn op te leiden dan traditionele metselaars en dat je ook andere vaklieden in kunt zetten. Dat zorgt voor meer flexibiliteit. Prettig, want ook opdrachtgevers zijn zich steeds meer bewust van de impact van hun productkeuze. Onder maatschappelijke druk en gestimuleerd door de overheid zie je dat velen op zoek zijn naar duurzame/circulaire alternatieve materialen of materiaalgebruik, zoals ClickBrick. Het is goed om te zien dat Wienerberger z’n verantwoordelijkheid neemt. Dat zal ook wel moeten, anders heb je op den duur geen bestaansrecht meer. De duurzaamheidsuitdagingen zullen we samen op moeten pakken.”
Dakpannen als gevelbekleding
Renovation shopping mall AH XL ClickBrick Oakwood | Nijmegen
Naast de ClickBrick, biedt Wienerberger ook keramische pannen aan als gevelbekleding. Ook deze lenen zich uitstekend voor hoogwaardig hergebruik. Er is keuze uit vlakke pannen in diverse kleuren en met diverse texturen. Ze zijn zowel geschikt voor nieuwbouw als renovatie. Eventuele beschadigingen zijn gemakkelijk te verwijderen door pannen te vervangen en je kunt gemakkelijk een onregelmatige ondergrond verbergen.