“We sparren graag met de aannemer”
Waterschap Vechtstromen zet prachtige projecten in de markt. Soms gaat het grootbedrijf aan de haal met de opdracht. Maar vaker kan het regionale mkb aan de bak. Projectleiders Ben Veldhuis en Gerrit Supheert vertellen aan de hand van hun dagelijkse praktijk hoe dat gaat. Het ene project is opgeknipt in percelen waar mkb’ers ruimschoots kansen kregen en het andere werd Europees aanbesteed. De laatste ging overigens naar een onderneming uit de achterban van de AFNL.
Waterschap Vechtstromen is in 2014 ontstaan door een fusie van de waterschappen Velt en Vecht én Regge en Dinkel. De stroomgebieden van deze rivieren strekken zich uit van Schoonoord in Zuidoost-Drenthe tot Haaksbergen in Twente. Enkele grotere steden in het gebied: Emmen, Almelo, Hengelo en Enschede.
Na de fusie is een start gemaakt met de inventarisatie van alles wat het waterschap beheert. Waarbij de volgende vragen aan de orde zijn gekomen. In welke staat verkeren de persleidingen, dijken, gemalen, rioolwaterzuiveringen, etc? Is er een prioriteitenrangorde aan te brengen in onderhoud, vervanging, nieuwbouw? Wat is de levensduur van de materialen? Kunnen we het onderhoud meer planmatig structureren? Uitgangspunt van de exercitie is het streven de doelstellingen onder te brengen in een assetmanagementstructuur.
400 kilometer persleiding
“Dat inventariseren was een heel karwei”, zegt Gerrit Supheert. Hij is projectleider voor ketenprojecten en daaronder vallen rioolwaterzuiveringen, rioolgemalen en alle persleidingen die nodig zijn om het rioolwater met rioolgemalen van steden en dorpen naar de zuiveringsinstallatie te pompen. “Om de persleidingen goed te kunnen beheren is het noodzakelijk dat we de data compleet en eenduidig kunnen raadplegen. Door de fusie moesten we verschillende datasystemen samenvoegen. Omdat de persleidingen in de grond liggen en deze continu in bedrijf zijn, hadden we de onderhoudsstaat van de leidingen niet goed in beeld. Dat is niet uitzonderlijk, want dat zie je in het hele land. In het verleden werd dan vaak de persleiding vervangen als deze bijvoorbeeld meerdere keren was geknapt. Sinds een aantal jaren bestaan er technieken waardoor persleidingen inwendig worden geïnspecteerd terwijl deze in bedrijf zijn.”
Vechtstromen heeft de data (ligging, materiaal, diameter en wanddikte) van de persleidingen inmiddels vastgelegd – in totaal gaat het om 400 kilometer persleidingen. Op basis van die kennis hebben we een aantal belangrijke persleidingen onder de loep genomen. En sommige zijn voor vervanging aangemerkt. Gerrit: “Het is zaak dat op het juiste moment te doen.
Dat is precies wat er met de hoofdpersleiding van Emmen is gebeurd. Je komt dan niet meer, zoals dat in het verleden nog wel eens gebeurde, voor verrassingen te staan. Je zult ’t maar meemaken dat het hoost en dat juist dan de buis knapt. Als er op zo’n moment een storing ontstaat waardoor je rioolgemalen moet stilleggen, dan heb je een rioolwaterprobleem in de stad. Om daar een beeld van te geven: bij stortbuien transporteert de hoofdpersleiding van Emmen ongeveer 2.000 kubieke meter rioolwater per uur. Voor de reparatie van een leiding moeten de gemalen stil worden gezet en de reparatie duurt vooral bij grote leidingen lang (soms langer dan een dag). Het afvalwater kan dan niet worden afgevoerd naar de zuivering, waardoor overstorten zullen ontstaan. Reparaties bij onvoorziene calamiteiten zijn ook nog eens relatief duur, geven veel overlast en kunnen schade veroorzaken.”
Geen eenvoudige klus
De betonnen hoofdpersleiding van Emmen (6,2 kilometer) is op meerdere plaatsen geïnspecteerd en daaruit bleek dat de reststerkte kritisch werd en dat vervanging noodzakelijk was. Geen eenvoudig klus mede omdat het transport van het afvalwater moet doorgaan. Er moet dus eerst een nieuwe leiding worden aangelegd, voordat de bestaande kan worden verwijderd. De nieuwe leiding bestaat uit verschillende diameters en materialen. Gerrit Supheert: “Het grootste deel, ongeveer drie kilometer wordt uitgevoerd in gvk (glasvezelversterkt kunststof), met een doorsnee 750mm. Bijna één kilometer wordt hdpe (hoge dichtheid polyetheen), met een doorsnee van 710mm. Bij de overige 2,2 km van het traject kunnen we volstaan met een pvc-buis, diameter 630mm.
Gerrit Supheert
De gvk-buizen leg je daar waar je met een open ontgraving uit de voeten kunt. De hdpe komt op plaatsen waar we de leiding alleen kunnen leggen door gestuurde boring. Dus daar waar de belangrijke kruisingen zijn met bijvoorbeeld drukke wegen en kanalen. De oude leiding verwijderen we waar dat mogelijk is. Zo voorkom je dat er later verzakkingen komen. En daar waar de leiding niet verwijderd kan worden vullen we ze met schuimbeton. De kostprijs van de hele operatie overstijgt ruimschoots de grens waarboven Europees moet worden aanbesteed.”
Behalve de hoeveelheid water per tijdseenheid die de buis moet kunnen verstouwen, is de grondslag medebepalend voor diameter en materiaalkeuze. Tenzij er gestuurd geboord wordt, want dan ben je gebonden aan een keuze voor hdpe. In zandgrond, zoals in Zuidoost-Drenthe, kun je doorgaans volstaan met pvc.
Hoe is de aanbesteding verlopen?
Bij Vechtstromen huldigen ze vooralsnog het standpunt, dat er altijd voldoende inhoudelijke kennis in huis moet zijn om het ontwerp te maken. Of het nu om een gemaal of de vervanging van een persleiding gaat. Het project Emmen is een ingewikkeld ontwerp. Het uiteindelijke ontwerp wilde Supheert maken in nauw overleg met de aannemer aan wie het werk gegund zou worden. Het hele aanbestedingstraject heeft er als volgt uitgezien.
Ben Veldhuis:
“Dankzij de opsplitsing van het werk in percelen die afzonderlijk aanbesteed worden, houden wij de regie in handen en krijgt de regionale mkb’er kansen.”
Een interne haalbaarheidsstudie is uitgevoerd. Daarbij komen vragen aan de orde als: welke kenniscapaciteit, expertise en competenties en aanbestedingsvorm past het beste bij het project? De keuze is gevallen op de zoektocht naar een bouwteampartner die kwaliteit kan leveren. In tweede instantie speelt natuurlijk ook het kostenplaatje een rol.
Supheert: “Heel belangrijk was voor ons het vermogen om in teamverband gezamenlijk het ontwerp te maken. Na een voorselectie kwamen vijf aannemers in aanmerking. Die hebben tegen een vergoeding allemaal een plan van aanpak geschreven en wij hebben interviews gehouden met de projectteams die in aanmerking zouden komen het werk bij opdracht uit te voeren. Soms merk je dan dat je aan tafel zit met mensen die over de aanbieding hebben meegedacht. Bij Dusseldorp, onderdeel van Reinten Infra, klopte wat ons betreft het complete plaatje. Daar zat ook Van Leeuwen aan tafel, het bedrijf dat voor Dusseldorp de gestuurde boring zou verrichten. Deze specialist was er van meet af aan bij.”
Samen met Dusseldorp hebben Gerrit Supheert en zijn projectteam het definitieve plan ontworpen. Zodra ze het eens konden worden over de open begroting en het ontwerp is het werk gegund.
Maar wat zou er gebeurd zijn als men het niet eens was geworden over ontwerp of prijs? “Dan is het ontwerp voor ons en krijgt de aannemer voor zijn inspanning een vergoeding op basis van de werkelijk gemaakte kosten. Met het plan zouden wij in dat geval een andere aannemer gaan zoeken.”
Aanbesteding rioolwaterzuivering
Ben Veldhuis is bij Vechtstromen gespecialiseerd in het begeleiden van de bouw, verbouw en herstel van rioolwaterzuiveringen. Verleden jaar en dit jaar is de rioolwaterzuivering Almelo Vissedijk grondig vernieuwd en gereviseerd. Een hoogstnoodzakelijke ingreep, want de zuivering voldeed niet meer aan de huidige stand van de techniek.
“Een combinatie van nieuwbouw en verbouw van een rioolwaterzuivering is een gecompliceerde opgave waaraan vele verschillende disciplines werken. Het is natuurlijk mogelijk de opdracht in zijn geheel neer te leggen bij één aannemer. Maar die moet weer gespecialiseerde aannemers inhuren en dat is een keuze die per project afgewogen dient te worden. Bij de keuze om het gehele werk bij één hoofdaannemer neer te leggen heb je minder invloed op de bedrijven die in het kielzog van de hoofdaannemer op de bouwplaats verschijnen. Soms zitten daar bedrijven tussen met weinig ervaring die puur op prijs door de hoofdaannemer zijn geselecteerd. Je kunt ook een aantal aanbestedingspercelen opstellen van alle afzonderlijke uitvoeringsonderdelen. Bij Vissedijk zijn er dat negen. Voor een ander project in Vriezenveen dat we op dit moment aanbesteden, zijn dat er acht. Verder gaat het ook niet alleen om werken. Er zitten ook onderdelen bij die in hoofdzaak een levering of een dienst zijn. Daar gelden dan weer andere aanbestedingsregels voor. Zo kunnen we voor elk onderdeel meer invloed uitoefenen op de keuze voor de meest geschikte kandidaat. Dat zijn, dankzij de overzichtelijke omvang van de onderdelen, vooral regionale mkb’ers. Ondernemingen die we kennen van andere werken met uitvoerende teams waarin we steeds dezelfde mensen tegenkomen. Dat is eigenlijk nog belangrijker dan de onderneming an sich. Mensen die je kent van vorige werken en die het vertrouwen al hebben verdiend. Je pakt dan de draad weer op zonder een fase van aftasten waarin je elkaar moet leren kennen. Bij het grootbedrijf is doorgaans veel meer verloop, waarbij het telkens maar weer afwachten is of het onderling ook klikt.”
Complexe aangelegenheid
Aanbesteden van een waterzuivering is een complexe aangelegenheid. Om een indruk te krijgen van hoe complex, geeft Ben Veldhuis een kleine opsomming van het aantal aanbestedingspercelen voor de rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi) Almelo Vissedijk. Het civieltechnische pakket alleen al omvat percelen als grondwerk, sloop en verharding. Dan zijn er nog zo’n vijf werktuigbouwkundige percelen.
Denk aan onderdelen als: de roosterharkinstallatie, de beluchtingsinstallatie, de mechanische slibindikking, de aanpassing van de nabezinktank, de vijzels enzovoort. Voorts is er het elektrotechnisch deel en ook de procesautomatisering is een dienst die afzonderlijk wordt aanbesteed.
De tenders voor de update van de rioolwaterzuiveringen Vissedijk in Almelo en de zuivering in Vriezenveen tonen een caleidoscoop aan aanbestedingsvormen. Dat laten alleen al de werktuigbouwkundige percelen voor de aanpassing van de rwzi Almelo Vissedijk zien.
● De vernieuwing van de roosterharkinstallatie is een levering die Europees is aanbesteed.
● De beluchtingsinstallatie is meervoudig onderhands in de markt gezet. Het werk bestaat onder meer uit de aanleg en aansluiting van de leidingen.
● De mechanische slibindikking is een levering. Deze is Europees aanbesteed op basis van emvi-criteria. Het is namelijk minder interessant wat het apparaat precies kost. Bepalend voor de gunning zijn veeleer de kosten in het gebruik (materiaal en energie).
● Aanpassing nabezinktank: enkelvoudig onderhands. Op dit punt is met toestemming van Vechtstromen afgeweken van de aanbestedingsstrategie, omdat de ondernemer al ervaring had opgedaan bij twee andere tanks. En dat is goed bevallen.
● Vijzels zijn meervoudig onderhands aanbesteed onder de partijen binnen het raamcontract voor onderhoud.
Bij percelen van de andere onderdelen is het niet anders. Ook daar een bonte schakeling van aanbestedingsopties.
Begeleidend partner voor aannemer
Ziet Ben door de aanbestedingsbomen het projectdoel nog? “Het is voor ons overzichtelijk en het is een manier van werken die bij ons past. Neem nou het civiele werk. We hebben de kennis en expertise in huis om de aannemer te selecteren, de tekeningen te maken, de uitvoering te begeleiden, de directie te voeren en de bouwvergaderingen voor te zitten. Op alle niveaus zijn we een begeleidend partner met wie de uitvoerende partij waar nodig op inhoudelijk niveau kan sparren. De projecten die wij realiseren komen tot stand in nauw overleg met alle betrokken partijen, waarbij wij de regisserende partij willen zijn.”
Gerrit Supheert:
“Het werk is op kwaliteit gegund aan de aannemer die goed kan functioneren in een bouwteam.”