Overheid bang voor controle op eigen falen
In 2019 is onder verantwoordelijkheid van voormalig Staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat een Actieagenda Beter Aanbesteden opgesteld. MKB INFRA heeft haar hierna geschreven dat het goed is dat er aandacht wordt besteed aan onbedoelde fouten bij de toepassing van aanbestedingen, maar dat het systeem niet compleet is zonder correcte rechtsbescherming van gegadigden of inschrijvers tegen bewuste afwijkingen ten nadele van de marktpartijen.
Wanneer inschrijvers ontevreden zijn over de toepassing van de aanbestedingsregels, kunnen zij met hun klachten naar het klachtenloket van de aanbestedende dienst, de Commissie van Aanbestedingsexperts (CvAE) of de voorzieningenrechter gaan. Deze instellingen dienen gegadigden en inschrijvers te beschermen tegen verkeerde toepassing van het aanbestedingsrecht. Ons signaal dat die rechtsbescherming van inschrijvers bij aanbesteden in de praktijk onvoldoende is en dat ondernemers door het repetitie-effect – je moet ook een volgende keer met de aanbesteder door de bocht kunnen – eigenlijk behoefte aan behoud van anonimiteit hebben, vormde vervolgens aanleiding voor een onderzoek in opdracht van het ministerie van EZK.
Aanbestedingsautoriteit
Eén van de wezenlijke conclusies van het onderzoek was dat er naast de formele beschermingsregels ook behoefte was aan een onafhankelijke toezichthouder, die zelfstandig op kan treden naar aanleiding van openbare informatie (TenderNed), klachten en tips. De toezichthouder zou bevoegd zijn informatie bij aanbestedende diensten op te vragen, die deze diensten dan verplicht moeten verschaffen. De toezichthouder zou structureel onderzoek naar, en uitspraak moeten doen over, problemen in de aanbestedingspraktijk. En als de toezichthouder een klacht ontvangt zou hij verplicht zijn daar iets mee te doen. De belangrijkste voordelen van een toezichthouder – concludeert het rapport – zijn dat aanbestedende diensten die structureel ongewenst gedrag vertonen kunnen worden aangesproken en dat ondernemers een klacht anoniem en kosteloos kunnen indienen.
Vervolgens is er een heel proces opgetuigd om de rechtsbescherming bij aanbestedingen aan te passen en er is zelfs een wetsvoorstel ingediend. Maar ergens onderweg heeft iemand bij de overheid besloten om de toezichthouder uit het plaatje te schrappen. Kennelijk vindt die iemand dat overheidsaanbesteders dus niet door een onafhankelijke specialist mogen worden teruggefloten. Of hij denkt dat dat niet nodig is. Maar dat is dan een ernstige denkfout, want waarom komen er anders nog steeds legio vragen en klachten binnen bij de aanbestedingsinstituten van Bouwend Nederland, Techniek Nederland en ons eigen Adviescentrum Aanbestedingen Grond Wegen en Groen (ACA GWG)?
ACA GWG
Het Adviescentrum is een samenwerking van de Nederlandse Organisatie van Groenvoorzieners (NOG) en MKB INFRA. Namens de leden van beide organisaties worden met behoud van anonimiteit van de vraagsteller vragen gesteld ter inlichtingen. In bijna alle gevallen leidt dat tot aanpassingen van de schoonheidsfoutjes in de Nota van Inlichtingen. Maar als er sprake is van bewuste afwijkingen of hooghartigheid bij de bestekschrijver dan wordt er eveneens met behoud van anonimiteit en ook geheel gratis een klacht ingediend. Daar zijn de resultaatscores minder positief, omdat het hier vaak gaat om ambtenaren die niet willen erkennen dat zij fout zitten en zelfs bewust de fout in gaan of schimmige ingenieursbureautjes die zich over de rug van de aannemerij en ten nadele van de reguliere bureaus een positie willen verschaffen. De voorbeelden zijn legio en staan ernstig in de weg van volwassen samenwerking tussen alle deelnemers in de keten. Een samenwerking die, zo roept de politiek constant, zo hard nodig is om alle opgaves en ambities te kunnen verwezenlijken. In die samenwerking past geen angst om met het oog op verbetering te kunnen worden gecorrigeerd door een Aanbestedingsautoriteit, die bovendien veel, voor beide partijen kostbare procedures kan voorkomen. Zolang die Aanbestedingsautoriteit er niet is zullen wij onze leden met raad en daad ter zijde blijven staan via het ACA GWG.
Philip van Nieuwenhuizen
Voorzitter MKB INFRA